Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp: Dấu ấn lịch sử về cải cách thể chế

Quy trình dân chủ, tiếp thu kỹ lưỡng

Phát biểu trước khi Quốc hội biểu quyết, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định – đại diện Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp – nhấn mạnh: Mọi ý kiến góp ý, dù là đa số hay thiểu số, đều được tiếp thu, xem xét một cách khách quan, kỹ lưỡng. Không có ý kiến nào bị bỏ qua chỉ vì là thiểu số.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, đối với các vấn đề lớn và nổi cộm trong quá trình lấy ý kiến Nhân dân, Ủy ban đều chủ động báo cáo cấp có thẩm quyền để xin ý kiến chỉ đạo. Trong suốt quá trình hoàn thiện dự thảo, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã họp hàng tuần để nghe báo cáo, chỉ đạo việc tiếp thu, chỉnh lý nội dung. Qua mỗi vòng chỉnh sửa, dự thảo Nghị quyết ngày càng hoàn thiện hơn, phản ánh đầy đủ trí tuệ và nguyện vọng của cử tri cả nước.

Ban đầu, Ủy ban đề xuất sửa đổi, bổ sung 8 điều, khoản trong Hiến pháp năm 2013. Tuy nhiên, sau khi tiếp thu các ý kiến xác đáng từ Nhân dân, chuyên gia, tổ chức, đại biểu Quốc hội, Ủy ban quyết định rút xuống còn 5 điều, khoản cần sửa đổi; 3 điều còn lại được giữ nguyên như quy định hiện hành, gồm: Khoản 3 Điều 110 về việc lấy ý kiến Nhân dân khi thay đổi địa giới hành chính, Các điều 111, 112, 114 liên quan đến “chính quyền địa phương” và “cấp chính quyền địa phương”, Khoản 2 Điều 115 về quyền chất vấn của đại biểu HĐND.

Sửa đổi Hiến pháp gắn liền với sắp xếp bộ máy tinh gọn

Theo nội dung được thông qua, Điều 1 của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung 5 điều, khoản của Hiến pháp hiện hành gồm Điều 9, Điều 10, khoản 1 Điều 84, Điều 110 và Điều 111. Điều 2 quy định hiệu lực thi hành và các nội dung chuyển tiếp, trong đó đáng chú ý là việc kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 1/7/2025.

Việc thông qua Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp là cơ sở hiến định để triển khai đồng bộ các văn bản pháp luật liên quan. Ngay sau đó, Quốc hội cũng thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi); Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 34 nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã; Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Theo đó, từ ngày 1/7/2025, các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp sẽ chính thức đi vào hoạt động, thống nhất mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên cả nước. Đây được xem là bước tiến lớn trong cải cách thể chế và tổ chức bộ máy.

Tư duy đổi mới, phù hợp với thực tiễn phát triển

Nghị quyết được thông qua không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy, mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn về tổ chức quản trị quốc gia. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhận định: “Nghị quyết là dấu mốc lịch sử, mở đầu cho một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, tạo nền tảng kiến tạo một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, người dân yên vui, hạnh phúc.”

Về vấn đề tên gọi đơn vị hành chính, nhiều ý kiến đề nghị Hiến pháp cần quy định cụ thể tên các đơn vị dưới cấp tỉnh như xã, phường, đặc khu. Tuy nhiên, Ủy ban Dự thảo khẳng định, việc này cần được linh hoạt vì các đơn vị hành chính có thể thay đổi theo nhu cầu phát triển. Do đó, Hiến pháp chỉ cần xác định mô hình chính quyền 2 cấp; còn tên gọi cụ thể sẽ do luật định.

Với mô hình đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Ủy ban cũng cho rằng không nên đóng khung quy định trong Hiến pháp, bởi các khu vực này có đặc điểm riêng biệt, mục tiêu phát triển khác nhau và cần được thiết kế linh hoạt theo tình hình thực tế. Khi đủ điều kiện, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét, quyết định cụ thể đối với từng đơn vị.

Đối với mô hình tổ chức chính quyền địa phương, Ủy ban đã tiếp thu ý kiến đại biểu, khẳng định rõ trong khoản 1 Điều 110 rằng các đơn vị hành chính được tổ chức thành 2 cấp. Điều 111 quy định rõ chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính, tạo cơ sở pháp lý nhất quán để tiếp tục cụ thể hóa trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Mai Thoa