Hoàn thiện khung pháp lý cho giao dịch hàng hóa hiện đại

Nghị định này dự kiến thay thế Nghị định số 158/2006/NĐ-CP và Nghị định số 51/2018/NĐ-CP, nhằm cập nhật, hoàn thiện khung pháp lý, phù hợp với xu hướng giao dịch hàng hóa hiện đại và hội nhập quốc tế.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến tập trung vào các nhóm vấn đề lớn: Phân định rõ chức năng quản lý giữa Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan; hoàn thiện cơ chế giám sát thời gian thực; điều chỉnh điều kiện thành lập và vận hành; khuyến khích niêm yết các mặt hàng thế mạnh quốc gia; bổ sung quy định về trách nhiệm xác minh pháp lý, giám sát chất lượng, nghĩa vụ thuế và phí; tăng cường liên thông quốc tế; đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính. Đây được coi là những điều chỉnh quan trọng để bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và đáp ứng yêu cầu của thị trường hàng hóa hiện đại.

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho biết, Luật Thương mại năm 2005 vẫn còn nguyên giá trị sau gần 20 năm áp dụng. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế và thương mại phát triển nhanh, một số quy định liên quan đến Sở giao dịch hàng hóa cần được cụ thể hóa hơn.

Năm 2006, Nghị định 158 ra đời, nhưng khi đó mô hình giao dịch hàng hóa qua Sở giao dịch còn mới mẻ nên nhiều nội dung chưa rõ. Đến năm 2018, Nghị định 51 được ban hành nhằm sửa đổi, bổ sung Nghị định 158, tháo gỡ một số vướng mắc, nhất là với các ngành hàng xuất khẩu hoặc có nhu cầu phòng ngừa rủi ro về giá. Từ đó đến nay, ba Sở giao dịch hàng hóa được cấp phép, nhưng hiện chỉ Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV) hoạt động hiệu quả.

Thực tiễn cho thấy, dù Nghị định 158 và Nghị định 51 đã tạo hành lang pháp lý cơ bản, nhưng vẫn tồn tại những hạn chế cần điều chỉnh. Nhu cầu giao dịch hàng hóa trên sàn đang tăng mạnh, không chỉ với các mặt hàng truyền thống như gạo, hồ tiêu, sắt thép, xăng dầu, mà tới đây còn có thể mở rộng sang vàng và nhiều sản phẩm chiến lược khác.

Theo ông Trần Hữu Linh, Nghị định mới sẽ phân định rõ giữa quản lý giao dịch hàng hóa vật chất và giao dịch phái sinh tài chính, đồng thời kiện toàn cách thức quản lý để phù hợp định hướng phát triển các trung tâm tài chính quốc tế.

Bà Vũ Thu Thủy - Phó Tổng Giám đốc MXV đề xuất tiếp tục duy trì cơ chế Bộ Công Thương là đầu mối thống nhất quản lý nhà nước đối với Sở giao dịch hàng hóa, còn Bộ Tài chính chỉ phối hợp về chuyên môn tài chính, không cần giữ vai trò cơ quan quản lý độc lập với hoạt động phái sinh. Theo bà, cách làm này đã chứng minh hiệu quả trong thời gian qua, bảo đảm sự đồng bộ trong quản lý.

Bà Thủy cũng kiến nghị tiếp tục cho phép niêm yết các mặt hàng kinh doanh có điều kiện như xăng dầu, khí tự nhiên… do nhu cầu giao dịch những mặt hàng này vẫn rất lớn. Với các mặt hàng có khối lượng và giá trị giao dịch lớn, nếu cần tạm dừng hoặc chấm dứt giao dịch, cần có phương án và lộ trình hợp lý để tránh gây sốc cho thị trường, đồng thời đảm bảo quyền lợi của các thành viên tham gia.

Một vấn đề khác được nhiều đại biểu quan tâm là điều kiện để sản phẩm nội địa niêm yết chéo trên các sàn quốc tế, quyền hạn của thương nhân Việt Nam khi tham gia sàn nước ngoài, cũng như yêu cầu liên thông giữa các sở giao dịch trong và ngoài nước.

PGS.TS Đinh Dũng Sỹ - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ), Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đánh giá cao dự thảo Nghị định mới. Ông nhận định văn bản đã giải quyết căn bản những “điểm nghẽn” thể chế, đặc biệt là yêu cầu kết nối giao dịch phái sinh với giao dịch hàng hóa cơ sở, qua đó thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm thế mạnh của Việt Nam. “Nếu làm tốt, Nghị định sẽ hỗ trợ đáng kể cho nông dân, giúp giảm tình trạng ‘được mùa mất giá’,” ông nhấn mạnh.

Hội thảo tại Đà Nẵng lần này là bước quan trọng trong quá trình hoàn thiện dự thảo trước khi trình Chính phủ ban hành. Việc xây dựng Nghị định thay thế không chỉ mang tính cập nhật pháp luật, mà còn hướng tới mục tiêu lâu dài: Hình thành thị trường giao dịch hàng hóa minh bạch, hiện đại, hội nhập sâu với quốc tế, qua đó hỗ trợ hiệu quả cho sản xuất, xuất khẩu và ổn định kinh tế vĩ mô.

Vũ Đậu