Ba “bệ phóng” giúp doanh nghiệp Việt bứt phá

Theo bà Trương Lý Hoàng Phi – Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM, CEO IBP/InnoEx, 15 năm gắn bó với hoạt động tư vấn đã cho thấy rõ một thực tế: muốn duy trì năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp buộc phải tái tạo chính mình thông qua đổi mới. Không chỉ để tăng năng suất, doanh nghiệp còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng.

Thứ hạng của Việt Nam trên Bảng xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) cũng phản ánh rõ nghịch lý là đầu ra sáng tạo được xếp hạng cao (36), nhưng đầu vào về thể chế, nhân lực, hạ tầng lại đứng tận thứ 53. Điều này chứng minh sức sáng tạo của người Việt không thiếu, song những “nút thắt hệ thống” vẫn cần được tháo gỡ.

Từ trải nghiệm làm việc với hàng chục nghìn doanh nghiệp, bà Phi cho rằng muốn bền vững và lan tỏa, đổi mới sáng tạo tư nhân cần dựa trên ba trụ cột.

Thứ nhất là, nguồn lực tài chính mạnh mẽ: Doanh nghiệp phải có vốn dài hạn, ổn định để dám thử nghiệm và đầu tư vào các ngành mũi nhọn. Bà Phi đề xuất mô hình quỹ đầu tư công – tư (PPP) với Nhà nước góp khoảng 30–40% vốn, ưu tiên lĩnh vực công nghệ xanh, nông nghiệp số, trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, cần nghiên cứu thí điểm phát hành trái phiếu xanh và trái phiếu ESG để tạo nguồn vốn bền vững, khuyến khích doanh nghiệp minh bạch và chú trọng môi trường.

Thứ hai là, thế hệ lãnh đạo có tầm nhìn quốc tế: Một chương trình quốc gia về “lãnh đạo đổi mới và hội nhập” là cần thiết, hướng đến xây dựng đội ngũ 1.000 doanh nhân có khả năng dẫn dắt chuyển đổi. Đây không chỉ là chuyện đào tạo kỹ năng, mà còn là quá trình bồi dưỡng tư duy toàn cầu, bản lĩnh đổi mới và tinh thần hội nhập. Song song đó, Chính phủ nên hỗ trợ 50% chi phí đào tạo kỹ năng số cho người lao động, từ AI, dữ liệu đến tự động hóa. Doanh nghiệp sẽ chi trả phần còn lại và cam kết tuyển dụng, tạo nguồn nhân lực số chất lượng cao.

Thứ ba là, hệ sinh thái đủ rộng và gắn kết: Muốn đổi mới lan tỏa, doanh nghiệp phải hoạt động trong một môi trường có sự kết nối. Điều này bao gồm việc hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo tư nhân theo mô hình PPP, xây dựng sandbox riêng cho các lĩnh vực như fintech hay greentech, và đặc biệt là thiết lập Liên minh dữ liệu quốc gia. Khi có kho dữ liệu và sáng chế chung, các doanh nghiệp lớn nhỏ đều có cơ hội tham gia và chia sẻ lợi ích.

Không chỉ giới chuyên gia, nhiều doanh nhân tại VPSF 2025 cũng nhấn mạnh những rào cản và kiến nghị cụ thể.

Ông Phan Minh Thông – Tổng giám đốc Công ty CP Phúc Sinh, doanh nghiệp xuất khẩu nông sản sang 120 quốc gia, đề nghị Chính phủ khuyến khích chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm và vị thế nông sản Việt Nam. Ông cũng cho rằng đã đến lúc Việt Nam nên xây dựng các sở giao dịch hàng hóa nhằm tạo nguồn vốn minh bạch, đồng thời mở ra thị trường việc làm và sản phẩm tài chính mới.

Ngoài ra, theo ông Thông, việc chuẩn hóa dữ liệu và hệ thống quản trị sẽ là nền tảng để doanh nghiệp tham gia các hoạt động mua bán – sáp nhập, vốn đang là xu thế toàn cầu. Cùng với đó, những thủ tục liên quan đến thuế, đặc biệt là hoàn thuế VAT, cần được đơn giản hóa để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp.

Ở góc nhìn khác, ông Hoàng Mai Chung – Chủ tịch Meey Group – nhấn mạnh tầm quan trọng của khung pháp lý cho doanh nghiệp đổi mới. Ông cho biết nhiều công ty khởi nghiệp sáng tạo gặp khó khi sản phẩm/dịch vụ chưa được luật định rõ ràng, buộc phải điều chỉnh để phù hợp với giấy phép, từ đó mất đi tính khác biệt vốn có. Ông kêu gọi xây dựng hành lang pháp lý linh hoạt, bảo vệ doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam trên hành trình trở thành thương hiệu toàn cầu.

Đổi mới sáng tạo của khu vực tư nhân Việt Nam chỉ có thể bật cao khi hội đủ cả ba yếu tố: vốn vững chắc, lãnh đạo có tầm và hệ sinh thái kết nối. Các sáng kiến từ chuyên gia và kiến nghị của doanh nhân đều cho thấy một điểm chung: cần sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp để biến tiềm năng sáng tạo thành lợi thế cạnh tranh. Nếu ba trụ cột này được xây dựng vững vàng, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hoàn toàn có thể tạo nên “cú huých” lớn, đưa nền kinh tế lên tầm cao mới.