Giữ quy định công bố hợp quy: Minh bạch hóa, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp

Sáng 3/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm lớn là quy định về công bố hợp quy – yếu tố kỹ thuật đang ảnh hưởng sâu rộng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và quyền lợi người tiêu dùng.

Theo báo cáo giải trình của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội – cơ quan thẩm tra dự luật, việc công bố hợp quy là biện pháp cần thiết trong quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Đây cũng là công cụ hữu hiệu giúp bảo vệ người tiêu dùng, nâng cao uy tín và thương hiệu của doanh nghiệp, góp phần bảo đảm trật tự thương mại và phòng ngừa gian lận kỹ thuật.

Ủy ban cho rằng quy định này không nên loại bỏ, mà cần tiếp tục hoàn thiện. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc công bố hợp quy đã góp phần nâng cao chất lượng hàng hóa trong nước, đồng thời bảo vệ thị trường nội địa khỏi các sản phẩm kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái.

Tuy nhiên, một thực tế không thể phủ nhận là thủ tục công bố hợp quy hiện nay đang gây không ít khó khăn cho doanh nghiệp. Việc đánh giá sự phù hợp hiện vừa phải thực hiện theo Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, vừa phải tuân thủ theo các luật chuyên ngành khác, dẫn đến tình trạng chồng chéo, phát sinh chi phí, tốn thời gian và nguồn lực.

Để khắc phục vấn đề này, dự thảo Luật đã quy định mở rộng việc sử dụng chung kết quả đánh giá sự phù hợp. Điều này có nghĩa là, nếu sản phẩm đã được đánh giá theo quy trình, tiêu chuẩn của luật chuyên ngành thì có thể dùng kết quả đó cho việc công bố hợp quy, thay vì phải thực hiện hai lần như hiện tại.

Dự thảo luật cũng quy định miễn công bố hợp quy đối với các sản phẩm, hàng hóa đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý chất lượng theo quy định của pháp luật chuyên ngành. Đây là một bước tiến nhằm đơn giản hóa thủ tục, giảm gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp.

Điều chỉnh để giảm rào cản

Góp ý tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh, việc công bố hợp quy là cần thiết và nên được giữ lại. Theo bà, mục tiêu của quy định này là rất rõ ràng và tích cực, nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, nhất là với các sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, môi trường, đồng thời góp phần tạo ra sân chơi công bằng cho các doanh nghiệp.

“Tôi đề nghị không bãi bỏ mà chỉ điều chỉnh nội dung về thủ tục công bố hợp quy theo hướng rà soát, cập nhật nhanh hệ thống tiêu chuẩn, hài hòa với quy chuẩn quốc tế, và đặc biệt, phải điện tử hóa quy trình công bố hợp quy”, bà Hải nêu rõ.

Theo bà, những bất cập hiện nay chủ yếu đến từ việc tổ chức thực hiện: thủ tục phiền hà, thiếu minh bạch, có sự chồng chéo giữa các bộ ngành và thiếu kiểm tra, hậu kiểm sau công bố. Nếu không điều chỉnh, các lỗ hổng này có thể dẫn đến tiêu cực, trục lợi và thậm chí tạo ra rào cản kỹ thuật mới cho doanh nghiệp, thay vì tạo điều kiện phát triển.

Thực tế, hàng loạt vụ việc như sữa giả, gạo giả, thuốc giả đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về chất lượng hàng hóa trên thị trường. Những sự việc này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng cho niềm tin tiêu dùng và hình ảnh thị trường nội địa.

Phải có cơ quan chịu trách nhiệm chính

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn diễn ra phổ biến nhưng chưa có cơ quan nào thực sự chịu trách nhiệm chính. Vì vậy, trong quá trình sửa luật, cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan để khắc phục triệt để những bất cập đã tồn tại lâu nay.

Ông cũng yêu cầu việc xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật cần đảm bảo tính minh bạch, khả thi và có sự tham gia thực chất của cộng đồng doanh nghiệp – những đối tượng trực tiếp áp dụng. Ngoài ra, các quy định khi ban hành cần có hiệu lực ngay, không để tình trạng “luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư” làm chậm trễ quá trình thực thi chính sách, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư – kinh doanh.

Đồng tình với quan điểm này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh rằng pháp luật cần tạo hành lang pháp lý thông thoáng, thuận lợi nhưng không vì thế mà thiếu sự chặt chẽ, kiểm soát. Bà đề xuất bổ sung vào luật trách nhiệm cụ thể của các cơ quan quản lý nhà nước, theo hướng vừa kiến tạo phát triển, vừa bảo đảm quản lý đúng khuôn khổ.

Tối giản thủ tục, tăng cường hậu kiểm

Báo cáo giải trình tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, ban soạn thảo tiếp thu đầy đủ các ý kiến đóng góp. Ông khẳng định quy định công bố hợp quy là nội dung “chắc chắn phải giữ”, nhưng sẽ được chỉnh lý để tạo hành lang thông thoáng nhất cho doanh nghiệp.

Theo đó, thủ tục đăng ký bản công bố hợp quy sẽ được số hóa, đơn giản hóa. Các tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo trên cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng – thay vì thực hiện nhiều bước đăng ký như trước đây. Đồng thời, công tác hậu kiểm sẽ được tăng cường, với các biện pháp thanh tra, kiểm tra đột xuất và xử lý nghiêm hành vi vi phạm.

Việc giữ quy định công bố hợp quy, theo hướng cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, nâng cao trách nhiệm quản lý và số hóa toàn diện, được kỳ vọng sẽ là bước tiến quan trọng. Không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ người tiêu dùng, quy định này còn tạo dựng môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, thúc đẩy doanh nghiệp phát triển bền vững.