Hiện thực hóa mục tiêu chiến lược phát triển nhà ở xã hội

Vướng chính sách và tâm lý sợ sai của cán bộ

Báo cáo trước Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề quản lý thị trường bất động sản và nhà ở xã hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, Phó trưởng Đoàn giám sát của Quốc hội cho biết, việc thực hiện Chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở, Đề án Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội (NOXH) cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp (giai đoạn 2021 - 2030) chưa đạt yêu cầu, đa số địa phương chưa hoàn thành chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội (NOXH).

Nguyên nhân chủ quan của những tồn tại trên, do chính sách, pháp luật trong quản lý thị trường bất động sản và phát triển NOXH thuộc nhiều ngành, lĩnh vực, có nhiều nội dung phức tạp, chuyên môn sâu, do các cơ quan, đơn vị khác nhau chủ trì với những quan điểm khác nhau về công tác quản lý nhà nước, còn thiếu sự thống nhất trong quan điểm tiếp cận, xây dựng, thực hiện chính sách.

Công tác tổ chức thực hiện pháp luật vẫn là khâu yếu, hiệu quả chưa cao. Các địa phương có tâm lý sợ sai, tâm lý nhiệm kỳ dẫn đến việc chỉ đạo thực hiện các dự án trên địa bàn còn chưa sát sao, giải quyết thủ tục chưa kịp thời; chưa quan tâm phát triển NOXH, nhà ở cho công nhân, người lao động khu công nghiệp; chưa quan tâm đến việc quy hoạch bố trí quỹ đất làm dự án NOXH độc lập.

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Văn An- Đoàn Thái Bình cho biết, Luật Nhà ở năm 2023 đã có giao cho Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam làm chủ quản dự án NOXH bằng nguồn tài chính công đoàn. Tuy nhiên, dự thảo Nghị quyết chưa có kiến nghị nhiệm vụ, giải pháp của đoàn giám sát đối với chủ thể này, vì vậy cần bổ sung.

Bên cạnh đó, để hạn chế tình trạng xét duyệt đối tượng không đúng, mua NOXH để bán sang tay, cần đẩy mạnh việc xây dựng NOXH từ ngân sách nhà nước để cho thuê - đây là một vấn đề cần nhấn mạnh, quan tâm thêm.

Riêng nhà ở cho công nhân, đề nghị cần bổ sung nhiệm vụ, giải pháp gắn với trách nhiệm rõ ràng, cụ thể của chính quyền địa phương, của chủ đầu tư phát triển hạ tầng các khu công nghiệp; kiến nghị Chính phủ phát động phong trào xây dựng nâng cao chất lượng nhà ở cho công nhân lao động, đại biểu Nguyễn Văn An đề xuất.

Đại biểu Mai Văn Hải, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá cho rằng, các địa phương đã rất nỗ lực chỉ đạo xây dựng NOXH, nhà ở công nhân nhưng đến nay theo báo cáo của Chính phủ, sau 8 năm từ năm 2015 đến năm 2023 mới có 373/800 dự án đã hoàn thành với quy mô đã xây dựng được 193.920 căn hộ. Nếu so với mục tiêu đến năm 2025 mới chỉ đạt 45,3%, so với mục tiêu đến năm 2030 mới chỉ đạt 18,2%. Như vậy, cho chúng ta thấy mục tiêu của dự án đến năm 2025 và đến năm 2030 rất khó có khả năng hoàn thành nếu chúng ta không có giải pháp đột phá.

Đâu là giải pháp?

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đưa ra giải pháp cơ cấu lại quy hoạch và tạo quỹ đất ưu tiên cho NOXH. Theo đó, cần có quy hoạch đồng bộ, dài hạn, đặc biệt tại các đô thị lớn, các địa phương có nhiều khu công nghiệp, trong đó nên quy hoạch các khu vực riêng về đất để phát triển NOXH, đảm bảo ít nhất có 30% diện tích đất phát triển bất động sản tại các khu đô thị mới được ưu tiên cho các dự án NOXH.

Đồng thời, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp và liên thông quản lý theo hướng thực hiện triệt để cơ chế một cửa liên thông trong cấp phép và tăng cường phân cấp cho địa phương trong phê duyệt dự án NOXH.

Dưới góc độ nghiên cứu, TS. Nguyễn Thị Giáng Hương, Trường Đại học Lao động - Xã hội cho rằng, việc hoàn thiện quy định về xây dựng và kiểm soát giá bán NOXH nhằm đảm bảo công bằng cho đối tượng thụ hưởng là một trong những nội dung quan trọng.

Lấy ví dụ về thực tiễn tại thành phố Hà Nội, TS. Nguyễn Thị Giáng Hương nêu rõ, thành phố cần mở rộng quy hoạch, phát triển NOXH về các vùng ven thành phố thay vì tập trung ở nội đô. Đưa ra nhiều chính sách ưu đãi hơn cho các doanh nghiệp đồng ý đầu tư các dự án ở vùng ven như: Tạo quỹ đất sạch mà doanh nghiệp có thể tiến hành xây dựng luôn, không phải trả tiền thuê đất trong 5 năm đầu; đối với các dự án đang được triển khai thì cần cùng với doanh nghiệp xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng, giao thông thuận tiện. Điều này sẽ giảm áp lực về NOXH ở khu vực nội đô, giá hạ nhiệt, các chủ dự án NOXH ven đô nhanh chóng giải quyết được đầu ra, đồng thời người mua dễ dàng mua được nhà với giá cả hợp lý, đại biểu nêu quan điểm.

Cũng theo TS. Nguyễn Thị Giáng Hương, cần hoàn thiện quy định về thị trường tài chính hỗ trợ người mua NOXH. Trước hết, cần bổ sung nguồn vốn hỗ trợ cho các Quỹ phát triển nhà ở. Quỹ tiết kiệm nhà ở của địa phương có thể tạo điều kiện cho vay vốn với lãi suất ưu đãi cho nhiều đối tượng có khó khăn về nhà ở tại địa phương. Đồng thời, cần có nhiều hơn nữa các chính sách tài chính từ phía Ngân hàng Nhà nước để hỗ trợ, tạo thuận lợi cho những người có thu nhập thấp có thể vay tiền hay trả góp để mua NOXH.

Cùng bàn về vấn đề này, TS. Nguyễn Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Môi trường và Xã hội nêu rõ, Việt Nam đang thực hiện được mục tiêu đến năm 2030, là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Để đạt được các mục tiêu đó, phát triển con người, bảo đảm các quyền con người vừa là động lực thúc đẩy, vừa là mục tiêu hướng đến. Do đó chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân, nhất là NOXH cho công nhân, người thu nhập thấp, người hưởng lương từ ngân sách được Đảng và Nhà nước xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đặc biệt, cần có những cơ chế đặc thù hơn nữa trong việc bố trí, sử dụng đất; trong tiếp cận vốn tín dụng; trong chính sách ưu đãi thuế; trong thẩm định, phê duyệt dự án, phê duyệt giá bán cũng như các thủ tục mua bán, thuê, sang nhượng NOXH... để thu hút các nhà đầu tư triển khai phát triển các dự án NOXH; người dân tiếp cận được với NOXH. Thống nhất đầu mối xét duyệt cũng như quy trình, thủ tục đầu tư xây dựng NOXH tại các địa phương.