Phát triển khoa học, công nghệ - Bước ngoặt quan trọng trong phát triển quốc gia

Các chuyên gia kỳ vọng, việc ra đời Nghị quyết số 57 sẽ có vai trò quan trọng trong sự phát triển của Việt Nam những năm sắp tới.

TS. Phạm Trọng Nghĩa, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội của Quốc hội chia sẻ với chúng tôi về vấn đề này.

- Là người từng quan tâm và đề cập nhiều đến khoa học công nghệ, chuyển đổi số tại các kỳ họp Quốc hội, TS. Phạm Trọng Nghĩa, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội của Quốc hội nhận định:

+ Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị thực sự là một bước ngoặt quan trọng trong việc định hướng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam.

Nghị quyết của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh đến vai trò then chốt của khoa học và công nghệ như là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc đầu tư vào khoa học và công nghệ không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng toàn cầu mà còn tạo ra những cơ hội mới để nâng cao năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ Chính trị cũng đã nhấn mạnh yêu cầu tư duy và nâng cao nhận thức trong toàn xã hội. Đây là yếu tố tiên quyết để tạo ra sự đột phá trong phát triển. Việc thay đổi tư duy từ cách tiếp cận truyền thống sang một cách tiếp cận mới, linh hoạt và sáng tạo hơn sẽ giúp chúng ta khai thác tối đa tiềm năng của khoa học và công nghệ.

Thứ nữa, Nghị quyết của Bộ Chính trị đã coi thể chế là điều kiện tiên quyết và cần được hoàn thiện trước. Điều này bao gồm việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật để khuyến khích đổi mới sáng tạo và loại bỏ tư duy "không quản được thì cấm".

Không chỉ vậy, Bộ Chính trị còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự chủ về công nghệ, đặc biệt là công nghệ chiến lược. Điều này bao gồm việc đầu tư vào nghiên cứu ứng dụng và nghiên cứu cơ bản, cũng như nhanh chóng tiếp thu và ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến của thế giới.

Ngoài ra, Nghị quyết còn yêu cầu bảo đảm an ninh mạng và an toàn thông tin, cũng là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các mối đe dọa an ninh mạng ngày càng gia tăng.

Điểm cuối cùng và đặc biệt quan trọng, Nghị quyết của Bộ Chính trị đã nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tham gia tích cực của doanh nhân, doanh nghiệp và nhân dân. Đây là một cuộc cách mạng toàn diện, đòi hỏi sự đồng lòng và kiên trì từ tất cả các bên liên quan. Người dân và doanh nghiệp được coi là trung tâm và nguồn lực chính, trong khi nhà khoa học là nhân tố then chốt.

- Những điểm đột phá về tư duy từ Nghị quyết vừa được ban hành là gì, thưa ông?

+ Theo tôi, trước tiên đó là sự chấp nhận rủi ro và thí điểm trong các dự án khoa học và công nghệ. Đây là một bước đột phá so với cách tiếp cận truyền thống thường thận trọng và ít chấp nhận rủi ro. Điều này cho thấy sự thay đổi trong tư duy quản lý, từ việc chỉ tập trung vào an toàn và ổn định sang việc thúc đẩy sáng tạo và đổi mới. Qua đó, sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho các ý tưởng mới được thử nghiệm và phát triển, điều cần thiết để bắt kịp với tốc độ thay đổi của công nghệ toàn cầu.

Điểm đột phá khác, Nghị quyết đã nhấn mạnh vào việc tăng cường hợp tác giữa các tổ chức công lập và tư nhân, cũng như mở rộng hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và phát triển. Đây là một bước tiến quan trọng để tối ưu hóa nguồn lực và thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của các dự án công nghệ. Hợp tác quốc tế cũng mở ra cơ hội để Việt Nam tiếp cận các công nghệ tiên tiến và học hỏi kinh nghiệm từ các nước phát triển.

Đồng thời, Bộ Chính trị cũng đặt ra mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Đây là một yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của chiến lược phát triển khoa học và công nghệ. Việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo sẽ giúp Việt Nam xây dựng được một lực lượng lao động có kỹ năng và khả năng thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động toàn cầu.

Cùng với đó, Nghị quyết cũng đề xuất các chính sách ưu đãi về thuế và hỗ trợ pháp lý cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tôi tin rằng, các chính sách này sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp công nghệ cao.

- Theo ông, chúng ta sẽ phải hoàn thiện thể chế thế nào để biến thành một lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực này?

+ Tổng Bí thư đã xác định, thể chế đang là điểm nghẽn của sự phát triển. Do đó, việc tháo gỡ điểm nghẽn này, đặc biệt để biến thể chế thành một lợi thế cạnh tranh, theo tôi, phải xây dựng khung pháp lý linh hoạt và tiên tiến. Điều này bao gồm việc phải liên tục sửa đổi, cập nhật các quy định pháp luật để hỗ trợ các mô hình kinh doanh mới và công nghệ mới.

Tuy nhiên, khung pháp lý đó cũng phải chặt chẽ để không biến Việt Nam thành nơi thử nghiệm những sản phẩm công nghệ có nguy cơ rủi ro cao đối với con người, môi trường và xã hội.

Bên cạnh đó, cần đưa ra các chính sách ưu đãi để thu hút nhân tài quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài, đồng thời đầu tư vào giáo dục và đào tạo để phát triển nguồn nhân lực trong nước. Nhân tài sẽ mang lại những ý tưởng mới, kỹ năng chuyên môn và kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện thể chế, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Mặt khác, chúng ta cần tăng cường hợp tác quốc tế để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là vấn đề xuyên biên giới mang tính toàn cầu. Do đó, cần mở rộng hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và phát triển, tham gia vào các mạng lưới công nghệ toàn cầu. Hợp tác quốc tế không chỉ mang lại kiến thức và công nghệ mới mà còn mở ra các cơ hội thị trường và đầu tư, giúp Việt Nam nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Đặc biệt, Nghị quyết xác định, Tổng Bí thư làm Trưởng Ban Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tôi cho rằng, điều này thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Bộ Chính trị và Tổng Bí thư.

Theo tôi, quyết tâm này phải được lan toả và phải là mệnh lệnh của cả hệ thống chính trị cũng như toàn xã hội. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành và sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

Tôi tin tưởng rằng, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị không chỉ là một chiến lược phát triển mà còn là một lời kêu gọi hành động, với quyết tâm và nỗ lực cao nhất. Chúng tôi tin tưởng rằng, với sự đồng lòng và quyết tâm chính trị cao, với các đột phá của Nghị quyết, Việt Nam sẽ vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, sánh vai với bạn bè trên thế giới.