Triết lý kinh doanh của cụ Lương Văn Can:Tâm trung thực và Đạo công bằng

Theo các tài liệu về lịch sử cách mạng Việt Nam đầu thế kỷ XX, cụ Lương Văn Can (1854-1927), tự Ôn Như, hiệu là Sơn Lão - là một nhà cách mạng Việt Nam và là một trong những người sáng lập ra Trường Đông Kinh Nghĩa Thục năm 1907. Cụ sinh ra ở làng Nhị Khê, tỉnh Hà Đông (nay là xã Nhị Khê, huyện Thường Tín, Hà Nội), trong một gia đình thanh bạch. Năm 1871, Lương Văn Can thi Hương đậu cử nhân; năm sau thi Hội nhưng không cập đệ. Từ đó, cụ cũng giã từ luôn khoa cử và công danh dưới chế độ phong kiến, thực dân. Cụ ở nhà mở trường dạy học, cùng vợ mở ngôi hàng ở số 4 Hàng Đào (Hà Nội).

Các thế hệ doanh nhân Việt Nam xem cụ Lương Văn Can như “Người thầy của giới doanh nhân”. Cụ là linh hồn và đầu não của Đông Kinh Nghĩa Thục, là sáng lập viên chính và được tôn cử từ đầu làm Thục trưởng (tức Hiệu trưởng). Sớm có lòng yêu nước, có chí tự lập, có khí phách khảng khái, cương trực mà lại trầm tĩnh, hòa nhã, cụ có phong độ của một nhà giáo dục gương mẫu, đồng thời rất nhạy cảm với tinh thần cách mạng, duy tân lúc đương thời. Những tư tưởng tiến bộ về kinh thương và cổ súy cho đạo làm giàu của cụ dù đã hơn một thế kỷ trôi qua, vẫn phù hợp với đạo lý của dân tộc Việt Nam, với hai giá trị nổi bật là: “Tâm trung thực” và “Đạo công bằng”.

“Tâm trung thực” là nền tảng

“Tâm trung thực” là một trong những giá trị cốt lõi mà cụ Lương Văn Can luôn đề cao trong tư duy kinh doanh. Theo cụ, trung thực không chỉ đơn thuần là việc giữ lời hứa hay không gian dối, mà còn là việc duy trì một trái tim trong sạch, không vụ lợi. Cụ cho rằng, người làm kinh doanh cần phải giữ tâm trong sáng, không chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân mà còn phải quan tâm đến lợi ích của cộng đồng và khách hàng. Điều này thể hiện qua câu nói nổi tiếng của cụ: “Người làm kinh doanh phải có đức, có tài, nhưng đức phải đứng đầu”.

Một trong những minh chứng rõ nét cho tư tưởng này là việc cụ Lương Văn Can sáng lập và lãnh đạo Đông Kinh Nghĩa Thục, một tổ chức không chỉ thúc đẩy giáo dục mà còn mang tính cách mạng trong tư duy kinh doanh thời đó. Khi cụ lập ra trường này, mục đích không chỉ dừng lại ở việc dạy kiến thức mà còn là giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ. Trong các bài giảng, cụ Lương Văn Can thường khuyên học trò và các doanh nhân trẻ rằng việc kinh doanh thành công không dựa vào việc lừa dối, lợi dụng khách hàng hay đối tác, mà phải xuất phát từ việc duy trì lòng trung thực và uy tín.

Theo các tư liệu lịch sử, sinh thời, cụ Lương Văn Can từng phản đối việc nhiều thương gia ép giá người tiêu dùng khi nhu cầu về sản phẩm tăng cao, đặc biệt trong các thời kỳ khan hiếm. Cụ khuyên các thương gia cần giữ mức giá hợp lý, không lợi dụng hoàn cảnh khó khăn để trục lợi. Điều này đã thể hiện rõ triết lý “Tâm trung thực” của cụ, luôn đặt uy tín và đạo đức lên trên lợi ích ngắn hạn. Cụ tin rằng chỉ có trung thực mới giúp doanh nghiệp xây dựng được lòng tin với khách hàng, từ đó phát triển bền vững.

Đạo công bằng: Chìa khóa cho sự phát triển bền vững

Bên cạnh “Tâm trung thực”, cụ Lương Văn Can còn đặc biệt nhấn mạnh đến “Đạo công bằng” trong kinh doanh. Cụ cho rằng, để phát triển bền vững, doanh nghiệp không thể chỉ quan tâm đến lợi nhuận mà còn phải đối xử công bằng với tất cả các bên liên quan. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì được mối quan hệ tốt với đối tác và khách hàng mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng cho mọi người.

Một trong những ứng xử nổi bật của cụ Lương Văn Can về “Đạo công bằng” cũng liên quan đến việc cụ xây dựng và quản lý Đông Kinh Nghĩa Thục. Cụ xác định đây không chỉ là một tổ chức giáo dục, mà còn là nơi áp dụng những nguyên tắc công bằng trong quản lý. Mặc dù trong thời kỳ đó, nhiều người làm kinh doanh có xu hướng phân biệt đối xử với các tầng lớp xã hội, nhưng cụ Lương Văn Can lại tạo ra một môi trường giáo dục mở, nơi mọi người, bất kể giàu hay nghèo, đều có cơ hội học tập như nhau.

Cụ khuyến khích các doanh nhân đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội, thay vì chỉ tập trung vào việc gia tăng tài sản cá nhân. Cụ từng khẳng định rằng một doanh nghiệp thành công không chỉ dựa trên lợi nhuận, mà còn phải có trách nhiệm với cộng đồng, đảm bảo công bằng xã hội và tạo ra giá trị bền vững cho tất cả các bên tham gia. Theo một số tư liệu, có lần, cụ từng can ngăn một học trò của mình, một thương gia trẻ, khi người này có ý định ép giá một đối tác nhỏ để giảm chi phí. Cụ cho rằng cách hành xử này không chỉ thiếu đạo đức mà còn làm tổn hại đến danh tiếng và mối quan hệ lâu dài.

Trong bối cảnh hiện đại, tư tưởng này vẫn rất quan trọng. Khi mà các doanh nghiệp hiện nay ngày càng phải đối mặt với áp lực cạnh tranh và những thách thức toàn cầu, việc đảm bảo công bằng trong quản trị doanh nghiệp trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Đạo công bằng giúp doanh nghiệp xây dựng một môi trường làm việc tốt đẹp, thu hút và giữ chân nhân tài, đồng thời tạo lòng tin với khách hàng và đối tác. Các doanh nghiệp áp dụng “Đạo công bằng” cũng thường được công chúng và xã hội đánh giá cao, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Có thể nói, tư tưởng kinh doanh của cụ Lương Văn Can về “Tâm trung thực” và “Đạo công bằng” không chỉ là những giá trị đạo đức cơ bản mà còn là kim chỉ nam giúp doanh nhân xây dựng sự nghiệp bền vững và thành công. Những bài học này không chỉ phù hợp với thời đại của cụ mà còn có giá trị vượt thời gian, đặc biệt trong bối cảnh hiện đại khi mà các yếu tố đạo đức và bền vững ngày càng trở nên quan trọng.

Cụ Lương Văn Can, với tầm nhìn sâu rộng và triết lý kinh doanh đầy nhân văn, đã để lại cho thế hệ sau những giá trị quý báu mà các doanh nhân ngày nay cần tiếp thu và áp dụng. Những tư tưởng này không chỉ là nền tảng đạo đức trong kinh doanh mà còn là yếu tố then chốt giúp xây dựng lòng tin, phát triển doanh nghiệp bền vững và đóng góp cho sự thịnh vượng chung của xã hội.